مهم ترین مفاهیم بورسی

در این مقاله می خواهیم به بررسی پرکاربردترین مفاهیم بورس و اوراق بهادار که هر معامله‌گری باید بداند، بپردازیم. این اطلاعات برای معامله‌گران به‌ویژه تازه‌واردان به این حوزه بسیار سودمند خواهد بود.

بورس چیست؟

بورس یا بازارسهام به بازاری گفته می‌شود که قیمت گذاری و خرید و فروش کالا و اوراق بهادار در آن انجام می‌پذیرد. اما خود سهام چیست؟
هر سهم بخشی از سرمایهٔ یک شرکت است. جمع این سهم‌ها را سهام می‌نامند.

معرفی مفاهیم بورسی

۱. گزارش سالانه

گزارشی است که شرکت‌ها برای ارائه به سهام‌داران و مطلع‌کردن آنها از چندوچون فعالیت‌های شرکت تهیه می‌کنند. این گزارش از جریان نقدینگی گرفته تا راهبرد مدیریت شرکت، اطلاعات بسیار زیادی به سهام‌داران ارائه می‌دهد.

۲. آربیتراژ

به‌معنای کسب سود از اختلاف قیمت اوراق بهادار در بازارهای مختلف است. برای مثال، قیمت سهام در بازار الف ۱۰۰ تومان است و در بازار ب با قیمت ۱۱۰ تومان معامله می‌شود. معامله‌گر می‌تواند در بازار «الف» تعدادی سهم با قیمت ۱۰۰ تومان بخرد و در بازار ۱۱۰تومانی بفروشد. با این کار، ۱۰ تومان سود کسب می‌کند.

۳. بازار نزولی (خرسی)

وقتی که قیمت سهام سقوط کند و یا بازار روند نزولی در پیش بگیرد، «بازار خرسی» یا «نزولی» می‌گویند.

۴. بازار صعودی (گاوی)

بازار صعودی بالعکس بازار نزولی می باشد. وقتی که قیمت سهام به‌مدت طولانی روند صعودی داشته باشد و قیمت سهام افزایش یابد، آن را بازار صعودی یا گاوی می نامند.

۵. کاهش میانگین خرید

وقتی که قیمت سهام یک شرکت روند نزولی در پیش گرفته است و درحال کاهش باشد، در این شرایط سرمایه‌گذار باید از خرید دست نگه دارد. اما برخی از سرمایه‌گذاران باور دارند دیدگاه‌های عمومی درباره آن سهام اشتباه است و قیمتش دوباره بالا خواهد رفت، به‌جای دست‌نگه‌داشتن یا فروختن آن سهام، مقدار بیشتری از آن را می‌خرند و با این کار، میانگین خریدشان را کاهش می‌دهند. این دیدگاه کمی مخاطره‌آمیز است زیرا احتمال دارد شما دربارهٔ آن شرکت اشتباه کرده باشید و قیمت همچنان کاهش یابد.

۶. بتا

بتا معیاری است که رابطهٔ بین قیمت یک سهم و حرکت کل بازار را نشان می‌دهد. به‌عنوان‌مثال، اگر بتای سهام خساپا 2/5 است، یعنی به‌ازای هر 1 واحد حرکت بازار، سهام خساپا به اندازه 2/5 واحد حرکت می‌کند و بالعکس.

۷. سهام بلوچیپ

به سهام شرکت‌های بزرگی که در صنعت مربوط به خودشان پیشرو هستند سهام بلوچیپ می‌گویند. این شرکت‌ها سودهای سهام قابل‌توجهی پرداخت می‌کنند و به‌خاطر مدیریت مالی سالمی که دارند به شهرت زیادی رسیده‌اند.

۸. کارگزار

به شخص حقوقی که به ‌ازای مبلغی به ‌عنوان کمیسیون، به نمایندگی از معامله‌گر و با حساب او، کار خرید‌ و فروش سهام یا اوراق بهادار را انجام می‌دهد کارگزار گفته می شود.

۹. نرخ پیشنهادی

مبلغی است که یک معامله‌گر تمایل دارد برای هر سهم فرض شده بپردازد. درمقابل، نرخ پیشنهادی فروشنده را داریم که فروشنده برای همان سهم فرض شده مطالبه می‌کند.

۱۰. سود سهام

به بخشی از درآمدهای شرکت که به سهام‌داران یا صاحبان سهام آن شرکت به‌صورت سه‌ماهه یا سالیانه سود پرداخت می‌شود سود سهام گفته می شود.

۱۱. بسته‌شدن بازار

زمان بسته‌شدن بازار به زمانی می‌گویند که کار خریدوفروش در صرافی‌ها به پایان می‌رسد. بورس تهران در ساعت ۱۲:۳۰ ظهر بسته می‌شود.

۱۲. ساعت بازشدن

ساعت شروع کار بورس تهران ساعت ۹:۳۰ صبح است. البته امکان ثبت سفارش از ساعت ۸:۳۰ امکان‌پذیر است ولی تا پیش از ساعت ۹:۳۰ صبح، اصولا معامله‌ای انجام نمی‌شود.

۱۳. معامله روزانه

به هر معامله ای اعم از خرید یا فروش که در یک روز تا قبل از تعطیل‌شدن بازارها انجام شود، معاملهٔ روزانه گفته می شود.

۱۴. صرافی

صرافی مکانی است که امکان انجام معامله و خرید و فروش دارایی‌های مختلف از جمله سهام و اوراق بهادار را برای مشتریان فراهم می‌کند.

۱۵. کسر تعدیلی

کسر تعدیلی به‌زبان ساده اختلاف بسیار کوچکی بین نرخ پیشنهادی معامله‌گر و نرخ پیشنهادی کارگزار برای سهام فرض شده است. همچنین می‌تواند به شرایطی اشاره کند که در آن قیمت یک سهم به اندازهٔ درصد مشخصی برای معاملات مارجین یا اهداف دیگر کاهش می‌یابد.

۱۶. شاخص

در شاخص معامله‌گران و مدیران سبد سهام از آن به‌عنوان نشانگر مرجع استفاده می‌کنند. برای مثال، اگر در شرایطی ۱۰ درصد سود به دست آورده باشید و فکر می‌کنید خیلی خوب است، آن را با شاخص بازار مقایسه کنید. اگر شاخص بازار ۱۲ درصد را نشان دهد، یعنی خوب عمل نکرده‌اید. به‌جای این کار می‌توانستید در یک صندوق مبتنی بر شاخص سرمایه‌گذاری کنید و سبد سهام‌تان را با شاخص تعیین‌شده انطباق دهید.

۱۷. عرضه اولیه سهام

وقتی سهام یک شرکتی برای اولین بار در بورس می‌آید و افراد بتوانند از طریق بورس، سهام آن شرکت را خریداری کنند عرضه اولیه سهام می گویند. این زمانی اتفاق می‌افتد که یک شرکت تصمیم می‌گیرد سهامش را به‌جای اینکه صرفا متعلق به سرمایه‌گذاران خصوصی یا داخلی باشد، در معرض عموم بگذارد.

۱۸. اهرم

اهرم ابزاری است که با استفاده از آن می‌توانید با سرمایه‌ای اندک معاملات بزرگی را انجام دهید. برای استفاده از اهرم، از کارگزارتان مبلغی را قرض می‌کنید و با آن معاملاتی را انجام می‌دهید که با سرمایهٔ خودتان نمی‌توانید انجام دهید. اهرم برای معاملاتی مناسب است که احتمال کسب سود از آن بسیار زیاد است. 

۱۹. قیمت بالا

قیمت بالا در بازار به این معناست که در آن یک سهم یا شاخص به نقطهٔ قیمتی بالاتر از قیمت قبلی‌اش می‌رسد.

۲۰. قیمت پایین

قیمت پایین در بازار نشان‌دهندهٔ قیمت پایین‌تر یک سهم یا شاخص نسبت‌ به قیمت قبلی آن است.

۲۱. مارجین

مارجین در شرایطی انجام می‌شود که معامله به روش‌های معمول امکان‌پذیر نیست. در معاملهٔ مارجین می‌توانید مبلغی را از کارگزار قرض بگیرید و با آن سهام یا اوراق بهادار را بخرید؛ سپس با فروش آن سهام یا اوراق بهادار به قیمت بالاتر، سود خودتان را برمی‌دارید و قرض‌تان را به کارگزار پس می‌دهید. اختلاف بین مبلغ قرض‌گرفته‌شده و قیمت اوراق بهادار خریداری‌شده مارجین نامیده می‌شود. دو نوع اصلی معاملات مارجین «فروش استقراضی» و «اهرم» هستند.

۲۲. سبد سهام

مجموعه‌ای متشکل از همهٔ سرمایه‌گذاری‌هایی است که یک سرمایه‌گذار در بخش‌های مختلف می‌خرد. سبد سهام می‌تواند فقط از یک سهم تشکیل شده باشد یا اینکه تعداد زیادی سهام و اوراق بهادار مختلف در آن موجود باشد.

۲۳. اوراق صورتی یا سهام خارج از بورس

اوراق صورتی در آمریکا به سهام ارزان اشاره دارد که با قیمت‌های پایین‌تر از ۵ دلار معامله می‌شوند. ازآنجا که این سهام دقیقا خارج از بورس انجام می‌شود، آنها را سهام خارج از بورس هم می‌نامند.

۲۴. سفارش

نرخ پیشنهادی‌ای که سرمایه‌گذار برای خرید یا فروش مقدار معینی از سهام یا قراردادهای اختیار معامله به کارگزار ارائه می‌دهد.

۲۵. مظنه

به اطلاعاتی که دربارهٔ آخرین قیمت معاملاتی سهام وجود دارد مظنه می‌گویند. برای اطلاع از مظنه باید از پلتفرم معاملاتی کارگزاری استفاده کنید.

۲۶. رالی

به افزایش سریع در سطح عمومی قیمت بازار یا قیمت سهام، رالی یا بالا رفتن قیمت می‌گویند. بسته به شرایط کلی بازار، ممکن است رالی صعودی یا رالی نزولی داشته باشیم. 

۲۷. فروش استقراضی

در فروش استقراضی، تعدادی سهام را از فردی دیگر قرض می‌گیرید و قول می‌دهید که در انتهای کار آن را برگردانید. سپس بلافاصله آن سهام را می‌فروشید. البته باید مطمئن باشید که قیمت این سهام به‌زودی کاهش خواهد یافت. وقتی قیمت آن پایین آمد، دوباره آن سهام را می‌خرید، قرض‌تان را پس می‌دهید و مابه‌التفاوت را برای خودتان برمی‌دارید.

۲۸. بازار سهام

به هر بازاری که در آن سهام را خرید و فروش صورت بگیرد بازار سهام می‌گویند.

۲۹. نماد سهام

نماد سهام نمادی الفبایی است که هر شرکت در ابتدای ورود به بازار سهام با هماهنگی سازمان بورس و اوراق بهادار تعیین می‌کند؛ از آن پس، تا همیشه این نماد نشان‌دهندهٔ سهام عمومی آن شرکت در بازار سهام خواهد بود. به‌عنوان‌مثال شرکت‌های مربوط به‌صنعت خودروسازی با حرف «خ» آغاز می‌شوند. برای نمونه «خساپا» نماد سهام شرکت سایپا است.

۳۰. اختلاف قیمت یا مابه‌التفاوت

مابه‌التفاوت به تفاوت بین نرخ پیشنهادی معامله‌گر برای خرید و نرخ پیشنهادی کارگزار یا فروشنده برای فروش یک سهام گفته می‌شود.

۳۱. نوسان

به حرکات قیمتی یک سهم یا کل بازار سهام، نوسان گفته می شود. سهام پرنوسان سهامی است که به‌صورت روزانه به‌شدت بالا یا پایین می‌رود و بازهٔ معاملاتی هرروزه‌اش بسیار گسترده است. این امر درباره سهام‌هایی‌ که معاملات کوچکی دارند یا حجم معاملاتی آنها پایین باشد، بسیار متداول است.

۳۲. حجم

تعداد سهام معامله‌شده در طول دورهٔ زمانی خاص است که به‌طور معمول به‌صورت میانگینِ تعداد معاملات روزانه اندازه‌گیری می‌شود. حجم می‌تواند به‌معنای تعداد سهامی که خریده‌اید هم باشد؛ برای مثال، خرید 3000 سهم از یک شرکت، حجم خرید بالاتری نسبت به خرید 30 سهم است.

 ۳۳. بازده

این اصطلاح اغلب به مقداری از بازگشت سرمایه اشاره دارد که از محل پرداخت سود سهام دریافت می‌شود. بازده با تقسیم سود سالانه به قیمت پرداختی برای سهام به دست می‌آید. به طور مثال اگر سهام خساپا را به‌ مبلغ 500 تومان به‌ازای هر سهم خریده‌اید و بابت آن 20 تومان سود سالیانه دریافت کرده‌اید، بازده شما 4 درصد است.

4٪ = 100 × 0٫04 = 500 ÷ 20